Thomas Tranströmer, nieuwe verbindingen met de werkelijkheid


Op 27 maart 2015 werd bekend dat de Nobelprijswinnaar voor de literatuur van 2011, de Zweedse dichter Tomas Tranströmer (Stockholm 1931) is overleden.

Tranströmer was een telg uit een Zweedse journalistenfamilie. Hij begon te schrijven op zijn dertiende en zou na zijn studie psychologie als psycholoog werken in jeugdgevangenissen.

Zijn debuut als schrijver was ondertussen in 1954, met '17 dikter' (17 gedichten). Daarna puibliceerde hij 'Hemligheter på vägen' (1958, 'Den halvfärdiga himlen' (1962), 'Klanger och spår' (1966), 'Mörkerseende' (1970), 'Stigar' (1973), 'Östersjöar' (1974), 'Sanningsbarriären' (1978), 'Det vilda torget' (1983), 'För levande och döda' (1989), 'Sorgegondolen' (1996) en 'Den stora gåtan' (2004). Hij schreef ook teksten voor koren.

Het werk van Tranströmer viel meteen op vanwege haar kwaliteit. Hij wordt algemeen beschouwd als de belangrijkste dichter van Zweden. Een Zweedse recensent schreef over hem dat hij als geen ander binnen de Zweedse poëzie in staat is om 'de lichtbogen tussen dingen en woorden te laten ontstaan, waardoor er nieuwe verbindingen zichtbaar worden'. De hedendaagse Zweedse poézie is ondenkbaar zonder hem. Vele jongere dichters zijn door hem beïnvloed.

Vertalingen in 50 talen
Tranströmer's werk is dan ook in meer dan 50 talen vertaald. In Nederland werd dat vooral gedaan door de schrijver >>J. Bernlef en door Eeltsje Heitinga in het Fries. O.a. 'Mörkerseende' kwam uit als 'Nachtzicht in 1982 en 'Sorgegondolen' als 'De treurgondel' (1996). Een bundel met verzamelde gedichten onder de titel 'De herinneringen zien mij' werd uitgegeven in 2002.

In 1990 kreeg Tranströmer een beroerte, waardoor hij zijn werk als psycholoog moest opgeven. Hij hield problemen daarvan over met spraak en de motoriek van één van zijn handen. Daarvan is hij slechts gedeeltelijk hersteld.

Het is donker en stil. Maar de stad is vannacht
opgerukt. Met gedoofde ramen. De huizen kwamen.
Heel dichtbij staan zij opeengepakt te wachten,
een volksmassa met uitdrukkingsloze gezichten.


'Middels zijn transparante beelden gaf hij ons een toegang tot de werkelijkheid,' aldus het juryrapport uit 2011. Daarmee was het de zevende keer dat een schrijver of dichter uit het Zweedse taalgebied de Nobelprijs voor de Literatuur kreeg. De voorgaande keer gebeurde dat in 1974.

Zeven van de tien Nobelprijswinnaars zijn overigens Europeanen. Daarom is de bedoeling van de stichting, die jaarlijks de Nobelprijs toekent, dat in de nabije toekomst meer aandacht zal komen voor literatuur uit landen in Azië en Afrika. We wachten alleen al jaren op een Nederlandse Nobelprijswinnaar en dat zal zo dus blijkbaar nog wel even zo blijven.